بافت همبند

بافت پیوندی یا بافت همبند (به انگلیسی: Connective tissue) همان بافت پیوندی است که ازجمله کارهای آن حفاظت و پشتیبانی از بافتهای دیگر است. به‌طور خلاصه، سلول‌های بدن به چهار نوع بافت پایه به نام‌های پوششی،^[۱] پیوندی، ماهیچه ای و عصبی سازماندهی می‌شوند.^[۲] فراوان‌ترین بافت در بدن انسان، بافت پیوندی است. غضروف‌ها، استخوانها و خون جزء بافت پیوندی محسوب می‌شوند. این بافت علاوه بر حفاظت و پشتیبانی از بافت‌های دیگر، باعث ارتباط ساختارهای بدن نیز می‌گردد. مشارکت در تبادل مواد غذایی و ترمیم بافتی از وظایف دیگر بافت پیوندی است.

انواع بافت پیوندی

بافت پیوندی را می‌توان به سه نوع بافت تقسیم کرد که عبارتنداز:^[۳]

بافت پیوندی سست^[۴]

نرم و انعطاف‌پذیر بوده و شامل میزان زیادی از ماده بین سلولی است. سلول‌های ماست سل، فیبروبلاست، چربی و اندوتلیال عروق خونی، جز سلول‌های بافت همبند سست هستند.

بافت عناصر خونی^[۵]

شامل سلول‌های خون، مغز استخوان و بافت لنفی است.

بافت پیوندی نگهدارنده محکم^[۶]

شامل غضروف، استخوان و بافت پیوندی متراکم است.^[۷] کلاژن به میزان زیادی در بافت همبند متراکم وجود دارد که در ساختمان تاندون (جهت اتصال عضله به استخوان) و همچنین رباط (جهت اتصال استخوان به استخوان) دیده می‌شود. بافت پیوندی متراکم، در بسیاری از ارگان‌ها و ساختارهای بدن مانند کلیه و قلب نیز به کار می‌رود، مثلاً با ایجاد لایه‌ای از این بافت، کپسولی را برای آنها ایجاد می‌کند.

اجزای بافت پیوندی

بافت همبندی از دو قسمت مهم تشکیل می‌گردد که عبارتنداز:^[۸]

۱. سلول‌های پیوندی

سلول‌های بافت پیوندی به صورت عمومی عبارتنداز:

۲. ماتریکس خارج سلول بافتی(Matrix)^[۹]

ماتریکس از رشته‌ها (Fibers) و ماده زمینه‌ای غلیظ (یک جز نسبتاً بی‌شکل) ساخته می‌شود (برخی از مؤلفان «ماتریکس» را فقط برای ماده غلیظ^[۱۰] به کار می‌برند).^[۱۱]

رشته‌های بافت پیوندی

بافت پیوندی دارای سه نوع فیبر یا رشته‌است:

الف) رشته کلاژن(Collagenic fiber): این رشته که از پروتئینی به نام کلاژن ساخته می‌شود، در پوست، رباط‌ها، تاندون‌ها و بسیاری از ساختارهای دیگر بدن وجود دارد. کلاژن یک پروتئین سفت و غیر زنده بوده، اما در عین حال به میزان بسیار زیادی در بافت‌ها مشاهده می‌شوند.

ب) رشته شبکه‌ای یا مشبک(Reticular fiber). این رشته‌ها بی‌نهایت لاغر هستند و یک شبکه قابل انعطاف را در ارگان‌های مربوطه جهت تغییراتی در شکل یا حجم ایجاد می‌کنند. رشته‌های شبکه‌ای یا رتیکولر را می‌توان در طحال، کبد، رحم و لایه عضلانی روده‌ای یافت.

ج) رشته کشسان یا ارتجاعی(Elastic fiber). این رشته‌ها به علت انعطاف‌پذیر بودن، قابلیت کشش و برگشت به حالت اولیه را دارند. رشته‌های ارتجاعی در بسیاری ساختارهای بدن وجود دارند که به عنوان مثال می‌توان به شریان آئورت، شش‌ها و پوست اشاره کرد.

هر سه نوع رشته کلاژن، رتیکولر و کشسان یک بافت فیبروز محسوب می‌شوند که وظیفه نگه داشتن سلول‌ها را در کنار هم برعهده دارند.

ماده زمینه‌ای غلیظ

ماده زمینه‌ای از شبکه‌های هیدراته‌ای از پروتئین‌ها، بیشتر در ارتباط با کربوهیدرات‌ها (گلیکوپروتئین و پروتئوگلیکان)، فضاهای بزرگی که در آن شامل آب، نمک‌ها و مواد قابل انتشار است، ساخته می‌شود.^[۱۲]